Επιστημονικό Συμπόσιο
«Ταυτότητα και Διαφορές»
Αθήνα, 6-7 Ιουνίου 2024
Με γνώμονα τη θέση του Alain Finkelkraut ότι το δικαίωμα στη διαφορά προϋποθέτει την ελευθερία να διαφέρεις από τη διαφορετικότητά σου, και λαμβάνοντας υπόψη ότι η ταυτότητα, ως εγώ και ως εμείς, βάσει ακριβώς της αναπόδραστης σχέσης της με τον «άλλον» ή τους «άλλους», ανάγεται σε πολιτικό διακύβευμα, στοχεύουμε σε μια συζήτηση η οποία δύναται να περιλάβει συγκλίνουσες ή αποκλίνουσες φιλοσοφικές, ιστορικές, ανθρωπολογικές και κοινωνιολογικές θεωρήσεις.
Η έννοια της ταυτότητας και της ετερότητας –επομένως των διαφορών, εάν ακολουθήσουμε τον πλατωνικό ορισμό του «μη όντος»– έχει απασχολήσει τον φιλοσοφικό στοχασμό από την Αρχαιότητα έως και σήμερα. Εν ολίγοις, από τους ουσιολογικούς ορισμούς του ανθρώπου έως τον θάνατο του υποκειμένου και τη ρευστοποίηση της ταυτότητας, αυτή η θεματική συναντάται σε όλους τους κλάδους και τα ρεύματα της φιλοσοφίας, ενώ εμπίπτει και στη σύγχρονη προβληματική των πολιτικών και κοινωνικών επιστημών.
Από την πλευρά των ανθρωπιστικών σπουδών, αναδύεται ένας σοβαρός προβληματισμός για το νόημα των άκαμπτων ουσιολογικών, οντολογικών εν γένει, δηλώσεων. Σε ό,τι αφορά, εντούτοις, την προσέγγιση του ανθρώπου από την πλευρά των θετικών επιστημών όπως είναι η κοινωνιοβιολογία, διατηρείται μια έντονη τάση διερεύνησης της ακλόνητης και καθολικής φύσης της ανθρώπινης ταυτότητας. Επομένως, σήμερα, η φιλοσοφική σκέψη καλείται να διανοίξει διόδους για έναν γόνιμο διάλογο μεταξύ των δυο πλευρών.
Διανύοντας τον 21ο αιώνα, και στο πλαίσιο των φαινομένων με τα οποία έχει έρθει αντιμέτωπος ο σύγχρονος κόσμος (παγκοσμιοποίηση, πόλεμος, μετανάστευση, ψηφιακή επικοινωνία, τεχνητή νοημοσύνη), τα ζητήματα περί ταυτότητας στην άμεση σχέση της με την ετερότητα βρίσκονται στο επίκεντρο του δημοσίου διαλόγου. Μάλιστα, οι μετα-νεωτερικές εξελίξεις του τελευταίου τέταρτου του 20ου αιώνα μετασχημάτισαν σχεδόν το σύνολο των παραμέτρων εκείνων οι οποίες συγκροτούν την ιδιωτική- προσωπική, όπως και τη δημόσια-κοινωνική ταυτότητα του υποκειμένου. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις αντιμαχόμενες θεωρήσεις γύρω από το φύλο ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό, τη σχέση της ατομικής ταυτότητας με την κοινοτική ύπαρξη και τις συνακόλουθες προβληματικές σχετικά με την αφηγηματική ταυτότητα, τα κριτήρια αυτοπροσδιορισμού και ετεροπροσδιορισμού που βασίζονται στους σύγχρονους ρατσισμούς χωρίς φυλή, τη μορφή της σχέσης του εγώ με τους άλλους που ασπάζονται τα φονταμενταλιστικά κινήματα.
Υπό αυτή την προοπτική, η διερεύνηση διαχρονικά της έννοιας της ταυτότητας στη σχέση της με τη διαφορά και τη διαφορετικότητα θεωρούμε ότι έχει αποκτήσει πρωτεύουσα σημασία. Ακριβώς γι’ αυτό, ως «Εργαστήριο Πολιτικής Φιλοσοφίας: Από την πράξη στη θεωρία» (ΕΠοΦι)», αποφασίσαμε τη διοργάνωση Συμποσίου υπό τον τίτλο «Ταυτότητα και διαφορές».
Ο προσανατολισμός του Συμποσίου επικεντρώνεται στις ακόλουθες θεματικές κατηγορίες:
1) Η ταυτότητα και η διαφορά ως φιλοσοφικές έννοιες από την Αρχαιότητα ως σήμερα.
2) Ταυτότητα και Έθνος
• Πώς η εθνική ταυτότητα συγκροτεί την ατομική ταυτότητα και την αίσθηση του συν-ανήκειν;
• Ποιος είναι ο αντίκτυπος της παγκοσμιοποίησης και της μετανάστευσης στην εθνική ταυτότητα;
• Πώς εξηγείται ότι η έννοια του έθνους με τα ταυτοτικά της χαρακτηριστικά συγκεντρώνει τόσο μεγάλη ισχύ;
• Ποια η σχέση μεταξύ γλώσσας, ταυτότητας και καθολικότητας;
• Ποια η σχέση της εθνικής ταυτότητας με έννοιες όπως η εθνική καθαρότητα και ο πατριωτισμός;
3) Ταυτότητα, Κοινότητα και Πολιτική
• Ποια η αλληλεπίδραση μεταξύ των εννοιών της ταυτότητας, της ανεκτικότητας, της διαφορετικότητας και του κοσμοπολιτισμού, στο πλαίσιο της σταδιακής κατάλυσης του συνεκτικού ιστού της κοινότητας;
• Με ποιον τρόπο επιδρούν οι ψηφιακές κοινότητες στη διαμόρφωση της ατομικής ταυτότητας;
• Ποιοι είναι οι μηχανισμοί παραγωγής και κατάλυσης της ατομικής ταυτότητας;
• Με ποιον τρόπο η θέσμιση του συλλογικού υποκειμένου σχετίζεται με τις ηθικοκανονιστικές αρχές του ατόμου; Τι είμαι/τι είμαστε και ποιος είμαι/ποιοι είμαστε;
• Πώς οι πολιτικές ιδεολογίες διαμορφώνουν ατομικές και συλλογικές ταυτότητες;
4) Ταυτότητα και κοινωνικό Φύλο (gender)
• Ποια η σχέση της ταυτότητας φύλου με την έννοια της πολυπολιτισμικότητας;
• Ποιες οι κοινωνικές προεκτάσεις της ρευστότητας εννοιών του κοινωνικού φύλου για την αυτο-κατανόηση των ταυτοτικών μας χαρακτηριστικών;
• Ποια τα πολιτικά χαρακτηριστικά του μετασχηματισμού εννοιών, όπως η θηλυκότητα και η αρρενωπότητα;
• Θέσεις και αντιπαραθέσεις των φεμινιστικών κινημάτων στη σύγχρονη πραγματικότητα.
5) Ταυτότητα και Θρησκεία
• Ποια η σχέση του ατόμου και της θρησκείας στη σύγχρονη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα;
• Ποιες οι φιλοσοφικές προεκτάσεις της ανόδου του θρησκευτικού φονταμενταλισμού για την ατομική και κοινωνική ταυτότητα;
• Πώς τα νέα φονταμενταλιστικά θρησκευτικά κινήματα διαμορφώνουν την συλλογική ταυτότητα των μελών τους στο πλαίσιο των εκκοσμικευμένων κοινωνιών;
• Πολιτική και ιδεολογικοποίηση των θρησκευτικών ταυτοτήτων.
Επιστημονική επιτροπή
Βαγγέλης Μπιτσώρης, Σταυρούλα Τσινόρεμα, Γιώργος Αραμπατζής, Βαγγέλης Πρωτοπαπαδάκης, Γιώργος Ν. Πολίτης, Χάρης Παπαχαραλάμπους, Μαρία Χωριανοπούλου, Λένα Κορμά
Οργανωτική Επιτροπή
Βάνα Νικολαΐδου Κυριανίδου, Γεώργιος Βασίλαρος, Δημήτρης Αραμπατζής, Τρίσα Γεωργακοπούλου, Παναγιώτης Γεωργακόπουλος, Μιχάλης Δαγτζής, Χρίστος Καμέρης, Κατερίνα Καρούνια, Κώστας Κοτσέτας, Κωνσταντίνος Ηροδότου, Παναγιώτης Λαθύρης, Αλεξάνδρα Κουρπά, Σωτήρης Μαστοροδήμος, Μάριος Μπαλόγιαννης, Άννα Μπεκάκου
*Κατεβάστε το Πρόγραμμα του Συμποσίου*
