03/05/2020
Νόσος και συνωμοσία
Η ασθένεια Covid-19, παρότι τα συμπτώματά της δεν διαφέρουν από αυτά της
«κοινής γρίπης» (δοκιμάσατε τα έμπλαστρα μουστάρδας ή την κολόνια λεμόνι;),
έχει μία ιδιαιτερότητα που αξίζει την προσοχή σας: προκαλείται από τεχνητό ιό,
κατασκευασμένο ως βιολογικό όπλο σε εργαστήριο της περιοχής Γιουχάν
της Κίνας (εκτός κι αν εισήχθη στην Κίνα από στρατιώτες των ΗΠΑ). Βάσει των μέχρι
τώρα, αποκλειστικών και εκ των έσω πληροφοριών μας, σας ενημερώνουμε για τα
εξής: Παρίστατο στη διαδικασία σχεδιασμού ζάμπλουτος Εβραίος (ενδέχεται να ήταν
ο G. Soros,
μεταμφιεσμένος), που φέρεται να είπε: «Χάρη στην
τελευταία μου συμφωνία με φίλους σιωνιστές, μία ενδεχόμενη πανδημία θα μας
εξασφαλίσει τόσα προνόμια όσα κι η εκμετάλλευση του Ολοκαυτώματος.» Ίσα που
ακούστηκε, μέσα στο χειροκρότημα, μια φωνή που ζητούσε εναγωνίως να βαφτιστεί ο
ιός ‘’Covid-5G’’. Κάποιος άλλος, μαυροφορεμένος, καθησύχαζε τους πιο
διστακτικούς: «Τίποτα δεν θα συμβεί στους θεοσεβούμενους συμπατριώτες σας.
Βέβαια, αν στη χώρα σας διοργανώνεται ετήσιο Gay Pride κι αν
σημειώνεται υψηλό ποσοστό εκτρώσεων, τότε…νίπτω τας χείρας μου, πολύ
σχολαστικά.»
Κι
όμως, οι παραπάνω δηλώσεις είναι πραγματικές! Απεικονίζουν με γλαφυρότητα το
παράπλευρο σύμπαν μέσα στο οποίο διαβιώνει σημαντικός αριθμός συμπολιτών μας,
και το οποίο μας αποκαλύφθηκε σε όλο του το μεγαλείο με αφορμή την πανδημία. Θα
μπορούσαμε, έχοντας κατά νου τις παραπάνω φράσεις, να συγκεφαλαιώσουμε τον συνωμοσιολογικό λόγο στις ακόλουθες τρεις μεγάλες
κατηγορίες: i) στην κατασκευή Αντιχρίστων και στην αντιμετώπιση της πραγματικότητας,
καταφεύγοντας στο υπερφυσικό ii) στην
απαξίωση της επιστήμης και στην εχθρότητα απέναντι σε ό,τι θα αποκαλούσαμε
εμπιστοσύνη στον ορθό Λόγο iii)
στην πλήρη υποβάθμιση της πολιτικής και των θεσμών μέσω της ακλόνητης
πεποίθησης ότι τα φαινόμενα μάς αποκρύπτουν τα σχέδια της πλήρους κυριάρχησής
μας, τα οποία σχέδια εξυφαίνουν τα κέντρα της «πραγματικής εξουσίας»: «Η Νέα
Τάξη Πραγμάτων και οι μασόνοι κάνουν την πρώτη τους μεγάλη κίνηση, κλειδώνοντάς
μας όλους μέσα στο σπίτι και περιστέλλοντας τις ελευθερίες μας μία-μία,
βάζοντας σε εφαρμογή το σχέδιο για την παγκόσμια κυριαρχία».
Το
ερευνητικό ερώτημα των θεωριών συνωμοσίας συστηματοποιήθηκε τα τελευταία χρόνια
χάρη στις έρευνες κυρίως του Γάλλου στοχαστή Pierre-André Taguieff. Σύμφωνα με τον Taguieff, μια οπτική ορίζεται ως συνωμοσιολογική
όταν πληρούνται ταυτόχρονα οι εξής όροι: 1) Τίποτε δεν μπορεί να θεωρηθεί
τυχαίο. 2) Ό,τι συμβαίνει είναι το αποτέλεσμα συγκεκαλυμμένων προθέσεων ή
βουλήσεων και αποτελεί τμήμα μιας αλυσίδας προσχεδιασμένων πράξεων. 3) Τίποτε
δεν είναι αυτό που φαίνεται. 4) Όλα τα γεγονότα συνδέονται με τρόπο σκοτεινό
μεταξύ τους. 5) Ό,τι παρουσιάζεται επίσημα ως αληθινό πρέπει εμμονικά να αμφισβητείται, προκειμένου να αποκαλυφθεί η
κρυμμένη αλήθεια. Όλα, συνεπώς, είναι δυνατόν να υπαχθούν στο δίπολο
«καθεστωτικά ψεύδη/διωκόμενη αλήθεια». Εν προκειμένω, οι θεωρίες συνωμοσίας,
που προσβλέπουν – ούτως ή άλλως – στην προκάτ,
οριστική ερμηνεία του πραγματικού, δεν ανέχονται τον τρόπο διαμόρφωσης των
επιστημονικών θέσεων, οι οποίες συγκροτούνται μέσα από συνεχή αναθεώρηση και η
αλήθεια τους δεν είναι «εξ αποκαλύψεως».
Στο
παράλληλο σύμπαν ενός συνωμοσιολόγου τα στρατόπεδα
έχουν καθοριστεί και η επιζήλως αναπόφευκτη σύγκρουση είναι προ των πυλών ή
μάλλον «έχει ξεκινήσει ήδη και συμβαίνει». Γι’ αυτόν το λόγο. «ξυπνήστε» και
«ανοίξτε τα μάτια σας στην αλήθεια, πριν να είναι αργά». Για τους συνωμοσιολόγους, οι ισχυρισμοί τους είναι
αναντίλεκτοι· άλλωστε, δεν βασιζόμαστε καν στα ίδια δεδομένα. Οι πηγές
πληροφόρησής τους δεν είναι οι ‘επίσημες’, αυτές με τις οποίες ταΐζουν όλους
τους ‘άλλους’, οι ‘εγκάθετοι’ και οι ‘πουλημένοι’. Οι δικές τους είναι οι
‘εναλλακτικές’, αυτές που ‘ξεστραβώνουν’, που δεν στρογγυλεύουν, δεν
καλλωπίζουν, και που σερβίρουν την αλήθεια με το κιλό, χωρίς φιλτραρίσματα και μισόλογα. Μεταξύ όσων βιώνουμε όλοι και εκείνων που
γνωρίζουν οι ‘εκλεκτοί’ υπάρχει αγεφύρωτο χάσμα. Ακόμη και η ύπαρξη του νέου κορωνοϊού αμφισβητείται. Το μόνο αναντίρρητο είναι ότι,
όποιο κι αν είναι το οντολογικό status της νόσου, αποτελεί τη νέα τέλεια αφορμή για τη
συγκρότηση και πάλι των δύο πραγματικοτήτων: εκείνης των ‘υποταγμένων’ στις
ψευδολογίες των ‘μηχανορράφων’ και εκείνης των ‘υποψιασμένων’ και ‘ανυπότακτων»
φορέων’ μιας πίστης που δεν μπορεί κατά κανένα τρόπο να διαψευσθεί, και η οποία
προϋποθέτει την απροϋπόθετη προκείμενη: «Σίγουρα,
κάτι άλλο τρέχει εδώ…!». Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι: «Αόρατος πόλεμος καλού
και κακού πνίγει την Ελλάδα» («Ελεύθερη Ώρα», 30/04/20)!
Αν
κάτι μας δίδαξε η πανδημία είναι η θεμελιώδης σχέση μεταξύ της ικανότητας του σκέπτεσθαι και της δημοκρατίας ή καλύτερα της απόλυτης
εξάρτησης της τελευταίας από την αποδοχή των γεγονότων και την κριτική στάση
απέναντι στην κοινωνικο-πολιτική πραγματικότητα.
Έτσι, αντί των πολεμικών κραυγών περί παραβίασης δικαιωμάτων και πλήρους
υποταγής στην κρατική εξουσία, χρειάζεται να ληφθεί υπόψη ότι ο περιορισμός ορισμένων
ελευθεριών διασφαλίζει την άσκηση θεμελιωδών δικαιωμάτων σύμφωνα με το άρθρο 25
παρ. 1 του Συντάγματος, για αυτό το κράτος νομιμοποιείται να λάβει μέτρα για τη
διασφάλιση της δημόσιας υγείας (άρθρα 5 παρ. 5 εδ. α'
και 21 παρ. 3). Ωστόσο, απαραίτητη προϋπόθεση για την εφαρμογή των άνωθι άρθρων είναι η τήρηση της αρχής της αναλογικότητας.
Το να αρνείσαι ότι τηρείται, εν προκειμένω, αυτή η αρχή της αναλογικότητας
δηλώνει ότι όλες οι επίσημες πηγές πληροφόρησης ψεύδονται κατά τρόπο που δεν
μπορείς να ελέγξεις, οπότε αυτό που χρειάζεται είναι, ταυτίζοντας τη δημοκρατία
με τα ολοκληρωτικά συστήματα, να απαλλαγείς από αυτή.
Η συνωμοσιολογική φρενίτιδα, η πίστη στη σωτήρια δράση
υπερφυσικών δυνάμεων, η πλήρης δυσπιστία απέναντι στους δημοκρατικούς θεσμούς και
ο μέγας κίνδυνος τον οποίο εγκυμονούν αυτές οι στάσεις, έρχονται να μας
θυμίσουν, με τρόπο που παίρνει ο ‘εξόριστος’ Λόγος το αίμα του πίσω, ότι το κρίνειν είναι διανοητική ικανότητα και ότι χάρη σ’ αυτήν
μπορούμε να αντιμετωπίζουμε από κοινού το απρόσμενο. Όπως επεσήμανε ο J. Habermas σε
πρόσφατη συνέντευξή του (Le Monde, 10/04/20), εν μέσω της πανδημίας βρισκόμαστε υπό «στοχαστική ώθηση» και μάλιστα ενεργούμε «με σημείο
αφετηρίας την αδιαμφισβήτητη επίγνωση της άγνοιάς μας». Υπό αυτή την έννοια, η
διατύπωση κρίσεων περί τα γεγονότα όπως και η ανάληψη ευθύνης δεν συνιστούν
προνόμιο – ή κατάρα – του ειδήμονα παρά ασπίδα στα χέρια των πολιτών, για την
ανάσχεση του συνωμοσιολογικού-ανορθολογικού
αφηγήματος. Η πολιτική διάσταση της τρέχουσας κρίσης αποκτά έτσι το δικό της διακύβευμα: τη διασφάλιση του sensus communis, ελλείψει του οποίου ούτε η υγειονομική πλευρά της
κρίσης μένει αλώβητη. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των αντιεμβολιαστών ακτιβιστών, που σκιαγραφεί χθεσινό άρθρο
των New York Times (02/05/20). Εφόσον το συνωμοσιολογικό
τους μήνυμα διαδοθεί, μπορεί να αποβεί ολέθριο για την επίτευξη της ανοσίας της
αγέλης στην Αμερική και να πλήξει σημαντικά την αντιμετώπιση της πανδημίας εν
γένει.
Μπορούμε
έτσι να πούμε, προσεγγίζοντας τα πράγματα από αρεντική
σκοπιά, ότι οι δημόσιες παρεμβάσεις του G. Agamben προδίδουν τον πειρασμό του εδραιωμένου θεωρητικού
στοχασμού να επιβληθεί προκρούστεια στη σφαίρα μιας
νεοφανούς πραγματικότητας, δυνάμει, άλλωστε, της παγκοσμιότητάς της. Η μόνη
απάντηση σε αυτή την κυριολεκτική «αναισθησία» της σκέψης στηρίζεται στην
υπόμνηση ότι η πραγματικότητα είναι ο μόνος αληθινός «συνωμότης». Και τούτο,
διότι εισβάλλει βίαια και συνάμα υποδόρια στο βασίλειο των βεβαιοτήτων μας. Ως
εκ τούτου, το μόνο που παραμένει βέβαιο είναι ότι η πραγματικότητα, καθότι
νεοφανής, αντιστέκεται στα ερμηνευτικά εργαλεία που επινοήθηκαν στο παρελθόν
της. Η άρνηση του νεοφανούς είναι, όμως, το βαθύτερο και συνάμα άρρητο
"αξίωμα" κάθε συνωμοσιολογικής θεωρίας.
Υπ'
αυτό το πρίσμα, οι δημόσιες παρεμβάσεις του Agamben ρίχνουν νερό στο μύλο της συνωμοσιολογίας που κυριαρχεί
στις μέρες μας. Εκτός και εάν, κατά τον Agamben -σύμφωνα με τον οποίο το στρατόπεδο του ολοκληρωτισμού
αποτελεί τον κατ' εξοχήν «νόμο της νεωτερικότητας»,
και επομένως ο δεσμός του με τη σύγχρονη δημοκρατία είναι αξεδιάλυτος-, αυτό
που βιώνει ο κόσμος σήμερα δεν είναι νεοφανές. Δεν σπεύδει να μας υπενθυμίσει,
άλλωστε, τις πανδημίες περασμένων εποχών; Και το χειρότερο απ’ όλα, δεν
προφητεύει ότι: «Ολοένα και περισσότεροι παραδέχονται πλέον ότι, στην
πραγματικότητα, βιώνουμε το τέλος ενός κόσμου, εκείνου των αστικών δημοκρατιών,
που βασίζεται στα δικαιώματα, τα κοινοβούλια και τη διάκριση των εξουσιών.
Αυτός ο κόσμος δίνει τώρα τη θέση του σε έναν νέο δεσποτισμό και, όσον αφορά τo εύρος διείσδυσης των ελέγχων ή την παύση όλων των
πολιτικών δραστηριοτήτων, θα είναι ο χειρότερος από τους ολοκληρωτισμούς που
έχουμε γνωρίσει έως σήμερα» («Νέοι στοχασμοί», 28/4/2020);
Με
την άποψή του ότι ο ασκούμενος, λόγω της πανδημίας, έλεγχος των πολιτών, μέσω
της τεχνο-επιστήμης, ancillae της βιοπολιτικής, «υπερβαίνει
κατά πολύ όλες τις μορφές ελέγχου που άσκησαν τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, όπως ο
ναζισμός και ο φασισμός» («La Verità» 22/04/20), μοιάζει να μετατρέπει, έστω και
άθελά του, τον ‘επίσημο’ φιλοσοφικό λόγο σε υποστήριγμα της προειδοποίησης :
«θα πληρωνόμαστε με τσιπ στο σώμα» («Ελεύθερη Ώρα», 30/04/20).
Χρειάζεται
προσοχή! Κυρίως τώρα που ο φιλοσοφικός στοχασμός μπορεί - ως διαρκής προσπάθεια
κατανόησης τού πραγματικού και δημιουργός νοημάτων - να αποτελέσει αντίβαρο σε
μια μονόπλευρη κυριαρχία του επιστημονισμού, περιχαρακώνοντας τη σφαίρα εντός
της οποίας τον πρώτο λόγο τον έχει ο δημόσιος λόγος, δηλαδή η συμμετοχή του
πολίτη στον τρόπο διαχείρισης των συνεπειών της πανδημίας. Απειλούμενοι εμμονικά από τον homo sacer ας μην βάλουμε στη θέση του τη φιλοσοφία!
Για το ΕΠοΦί: Γεώργιος Βασίλαρος, Παναγιώτης
Γεωργακόπουλος Τρισεύγενη Γεωργακοπούλου, Θάνος Γελαλής,
Κωνσταντίνος Ηροδότου, Κατερίνα Καρούνια, Γιώργος
Παπαοικονόμου, Φώτης Στάμος, Βάνα Νικολαΐδου-Κυριανίδου.
